तमसो मा ज्योतिर्गमय !

 तमसो मा ज्योतिर्गमय ! 

यंदाची दिवाळी आपल्या सर्वांसाठीच वेगळी आहे. गेले अनेक महिने अनुभवलेली अस्थिरता व नकारात्मकता संपून नव्या प्रकाशमय पर्वाची सुरुवात व्हावी अशी सर्वांची इच्छा आहे. परंतु आपण हे लक्षात घेऊया की या सर्व गोष्टींमध्ये आपण बाह्य परिस्थितीमुळे निर्माण होणारी नकारात्मकता अर्थात नकारात्मक विचार नियंत्रित करुन सकारात्मकतेकडे एक पाऊल उचलू शकतो.नकारात्मक विचार आपल्याला आनंद घेण्यापासून रोखू शकतात, काय महत्त्वाचे आहे यावर लक्ष केंद्रित करण्यापासून आपले लक्ष विचलित करू शकतात आणि आपली ऊर्जा कमी करु शकतात. 

अनेकदा यामागे कोणत्याही गोष्टीदरम्यान एक किंवा दुसरे टोक असा विचार करणे,  चूक झालेल्या कोणत्याही गोष्टीसाठी आपण दोषी आहोत असे गृहीत धरणे, परिस्थितीची केवळ नकारात्मक बाजू पाहणे, सर्वात वाईट परिणाम होणार आहेत असे गृहीत धरणे अशा विचारपद्धती असू शकतात. आपण त्यांना ओळखू शकलो तर आपण त्यांना आव्हान देण्यास शिकू शकतो. 

जेव्हा जेव्हा मनात एखादा नकारात्मक विचार येतो, तेव्हा थांबा आणि तो अचूक आहे की नाही याचे मूल्यांकन करा. स्वतःला विचारा की आपण सर्वात वाईट होईल असे गृहित धरत आहात वा आपण इच्छित गोष्ट मिळाली नाही म्हणून स्वत: ला दोष देत आहात. यानंतर इतर संभाव्य शक्यतांबद्दल किंवा कारणांबद्दल विचार करा. नकारात्मक विचारांपासून वेगळे कसे व्हावे हे शिकणे शक्य आहे. असे करण्याचा एक मार्ग म्हणजे स्वत: ला विचारपूर्वक थोडा वेळ द्या. लक्ष केंद्रित करून थोडा वेळ घ्या आणि मग पुढे जा.

नकारात्मक विचारांसाठी एक उपयुक्त तंत्र म्हणजे "सकारात्मक न्यायाधीश". जेव्हा आपण नकारात्मकतेने एखाद्या व्यक्तीचा, स्वत: चा किंवा एखाद्या परिस्थितीचा न्याय करतो तेव्हा त्यातील सकारात्मक गुण देखील शोधूया. यासोबतच कृतज्ञतेचा सराव करणे उपयुक्त ठरेल. संशोधन दर्शविते की कृतज्ञतेमुळे आपल्या सकारात्मकतेवर आणि आनंदाच्या पातळीवर मोठा परिणाम होतो. जेव्हा आपण आपल्या जीवनात एक कठीण वेळ अनुभवत असतो तेव्हा आपण सहसा कृतज्ञता दाखविणार्‍या गोष्टी शोधू शकतो. कृतज्ञता नोंदवही ठेवणे आणि त्यामध्ये दररोज काही गोष्टी लिहिणे हा एक सोपा आणि प्रभावी मार्ग आहे.

नकारात्मक गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करणे आणि सकारात्मक गोष्टींकडे दुर्लक्ष करणे हा मानवी स्वभाव आहे. आपण जितके अधिक आपल्या सामर्थ्यावर लक्ष केंद्रित करण्याचा प्रयत्न करू तितकेच आपल्याबद्दल आणि आपले आयुष्य ज्या दिशेने जात आहे त्याबद्दल सकारात्मक भावना निर्माण करणे सोपे होईल. याचसोबत आपले नकारात्मक विचार जीवनाचा आनंद घेताना हस्तक्षेप करीत असल्याचे आढळल्यास मानसशास्त्रीय समुपदेशन आपल्या आयुष्यात बदल घडवून आणू शकते. 

दिवाळी हा प्रकाशाचा सण ! या दिवाळीला नकारात्मकतेचा अंधार दूर सारुन सकारात्मकतेच्या तेजाने आनंदी जीवनाची सुरुवात करुया ! 

- आकांक्षा ब्रह्मे , समुपदेशक व मानसशास्त्रज्ञ

संचालिका, कृतधी सेंटर फाॅर वेलबिंग