असेही एक सीमोल्लंघन !
असेही एक सीमोल्लंघन !
काही दिवसांपूर्वी विजयादशमीच्या दिवशी सीमोल्लंघन हा शब्द अनेकविध दृष्टीने वाचनात आला. तेव्हाच एक विचार मनात आला, आपल्या जीवनातील अशा काही गोष्टी ज्या खरंतर आपणच आपल्याभोवती आखलेल्या सीमा आहेत. त्या सीमांची जाणीव नसते असे नाही परंतु त्या सीमांसोबत जगण्याची आपण सवय करुन घेतो.
माणूस हे एक अजब रसायन आहे. भावना व विचार हे माणसाला वेगळेपण देते परंतु त्याच भावना व्यक्त करण्यासाठी माणूस अनेकदा विचार करतो. मानवी स्वभाव म्हणू वा सामाजिक दबाव, जेव्हा भावना व्यक्त करण्याची वेळ येते तेव्हा माणूस एक पाऊल मागे घेतो. अर्थात माणूस अनेकदा स्वतःच भावनांभोवती एक सीमा आखून घेतो जो नकळतपणे त्याच्या जीवनाचा एक भाग होतो.
मानसशास्त्रीय दृष्टीने भावना व्यक्त न करण्याचे अनेक दुष्परिणाम आहेत. संशोधनातून असे आढळून आले आहे की जेव्हा आपण आपल्या भावनांकडे दुर्लक्ष करतो तेव्हा आपण मानसिक आणि शारीरिक लक्षणे अनुभवू शकतो. आपल्या भावना दडपून ठेवणे आपल्या शरीरावरील ताणतणावासदेखील कारणीभूत ठरू शकते. भावना टाळणे देखील स्मरणशक्ती, आक्रमकता, चिंता, नैराश्य इ. अडचणी आणू शकते.
मानसशास्त्रीय दृष्टीने भावना व्यक्त करण्याचे अनेक फायदे आहेत. भावनांना शब्दांत मांडणे भावनिक अवस्थेमागील अर्थ समजून घेण्यास अनुमती देते. एखाद्याला काय वाटते हे ओळखण्याची व योग्य वर्तन निवडण्याची क्षमता प्रदान करते. भावनांची जागरूकता संकटांचा सामना करण्याची क्षमता वाढवते. भावनांच्या अभिव्यक्तीनंतर प्राप्त झालेली अनुभूती आपल्याला शांतता प्रदान करते. त्यामुळे अप्रत्यक्षरित्या शारीरिक आरोग्यासाठी फायदे देखील होऊ शकतात. भावनिक आठवणींचे चांगले आयोजन करणे आवश्यक असते. भावनांच्या अभिव्यक्तीमुळे कार्यरत स्मृतीत सुधारणा होते. भावना व्यक्त करण्यामध्ये स्वतःच्या व्यक्तीमत्वाचा एक भाग प्रकट होतो. इतरांशी भावनिक संबंध विकसित करण्यास हे सक्षम करते. भावना व्यक्त केल्याने नाती निर्माण होऊ शकतात. भावनिक अभिव्यक्ती इतरांना चित्रित करते की आपण त्यांच्यावर विश्वास ठेवला आहे. त्याद्वारे संबंध मजबूत होतात.
भावना व्यक्त करणे हा भावनिक बुद्धिमत्तेचा एक महत्त्वाचा एक महत्वाचा घटक आहे. आपले दु:ख, राग, भीती, आनंद व्यक्त करण्याची आवश्यकता आहे, परंतु बरेच लोक असे करण्यास घाबरतात कारण त्यांना भीती वाटते की ते योग्य पद्धतीने भावना व्यक्त करतील वा नाही. भावनांविषयी जागरूकता असणे आवश्यक आहे. एखादी व्यक्ती आपले विचार किंवा भावना अंशतः निवडू शकते. भावना व्यक्त करण्याची प्रक्रिया काही चरणांमध्ये विभागली गेली आहे. प्रथम एखाद्याला भावनांची जाणीव असणे आवश्यक आहे, त्यांना नाव देणे आणि नंतर भावनांच्या प्रभावाचे स्पष्टीकरण देणे. आपल्या भावना व्यक्त करण्याचा हेतू म्हणजे आपली खरी,मुक्त आणि प्रामाणिक भावना समोरच्यापर्यंत पोहोचवणे.
म्हणूनच यावेळी आपल्या भावनांभोवती आपणच आखलेल्या सीमा ओलांडून एका स्वास्थ्यपूर्ण जीवनाकडे वाटचाल करुया. चला तर मग, करुया भावनांचे असेही एक सीमोल्लंघन !
-कु. आकांक्षा ब्रह्मे , मानसशास्त्रज्ञ व करिअर समुपदेशक
संचालिका, कृतधी सेंटर फाॅर वेलबिंग
Comments
Post a Comment